Świat
O co chodzi w Hongkongu? Wszystko co warto wiedzieć
Dla mniej zainteresowanych Dalekim Wschodem kryzys hongkongijski jest przysłowiową chińszczyzną. Postanowiliśmy ułatwić zrozumienie tematu.
Czym jest Hongkong? Poniższa grafika i mapka nieco pomogą.
Hongkong dzisiaj jest specjalnym rejonem administracyjnym Chin. Z własnym systemem prawnym i dużą autonomią. Leży w okolicach ujścia Rzeki Perłowej.
Skąd się wziął Hongkong? XIX wiek i początek kolonii
- W skutek tzw Wojen Opiumowych i upokarzających porażek Chin powstaje kolonia brytyjska Hong Kong
- Początkowo pod koniec I Wojny Opiumowej w 1842 roku w skład kolonii weszła wyspa o nazwie Hong Kong i dwie mniejsze wysepki. Do tego czasu tereny te były własnością Chin
- W 1860 roku na skutek II Wojny Opiumowej do tych terytoriów dołącza część półwyspu Kowloon
- Wielka Brytania dostała te tereny w użytkowanie wieczyste
- Celem rozwoju kolonii i zagwarantowania jej bezpieczeństwa militarnego w 1898 roku Brytyjczycy podpisują tzw Drugą Konwencję Pekińską dzięki której dostają w dzierżawę na 99 lat tereny tzw Nowych Terytoriów oraz wyspę Lantau
- czyli w skrócie: I Wojna Opiumowa = powstanie kolonii na terenach wyspy Hong-Kong, II Wojna Opiumowa = dołączają Kowloon, tereny te przechodzą do Brytyjczyków w użytkowanie wieczyste ALE w 1898 roku Brytyjczycy podpisują z Chińczykami umowę dzierżawy Nowych Terytoriów na 99 lat i przyłączają te tereny do swojej kolonii
XX wiek – rozwój Hongkongu pod panowaniem brytyjskim
- Hong Kong pod panowaniem brytyjskim był nazywany „Bramą do Chin”
- To dzięki Chinom za miedzą, niskim podatkom, przyjaznemu dla przedsiębiorców klimatu i sprawnej administracji
- Dwa lata przed oddaniem Hong Kongu znajdował się on na 1 miejscu światowego rankingu wolności gospodarczej Heritage Fundation
- Kiedy Brytyjczycy przejmowali Hongkong miał on ok 7.5 tysiąca mieszkańców. W 1997 roku kiedy przechodził w ręce Chińskie mieszkało w nim już 6,5 miliona ludzi.
- W 1995 roku Hong Kong był na 4 miejscu w rankingu Human Development Index
- Pod koniec XX wieku Hong Kong był 7 największym portem na świecie
- Brytyjczycy wprowadzili system prawny wzorowany na swoim, edukację po angielsku i szereg praw obywatelskich
1997 rok – oddanie Hongkongu Chińczykom. Dlaczego i na jakich zasadach
Najpierw kilka słów o tym jak wygląda Hongkong. W skład tego regionu wchodzi wyspa o nazwie Hongkong (kolor fioletowy), Półwysep Kowloon (tu na żółto), tzw Nowe Terytoria (New Teritories), wyspa Lantau oraz wyspy i wysepki dookoła ww obszarów.
Dlaczego oddano Hongkong Chinom?
- na początku lat 80 XX wieku Wielka Brytania miała zagwarantowane wieczyste użytkowanie swojej kolonii Hong Kong znajdującej się, mniej więcej na obszarach zaznaczonych na fioletowo i żółto
- cała reszta na podstawie Konwencji Pekińskiej musiała zostać zwrócona w 1997 roku
- jednak w rzeczywistości nie było to możliwe, bo całość była zintegrowana logistycznie, finansowo, demograficznie, społecznie.
- Chiny w latach 70-tych pod kierunkiem Denga Xiaopinga zaczęły się otwierać na świat; choć jednocześnie zaczęły się odradzać stare resentymenty, dotyczące niesprawiedliwego potraktowania Chin w XIX wieku (w tym powstania kolonii)
- część ekonomistów przewidywała, że bez jasnej przyszłości Hongkongu utrzymanie szybkiego rozwoju tego regionu będzie niemożliwe
- w związku z powyższymi faktami Brytyjczycy postanowili zabezpieczyć swoje wpływy podpisując z Chinami w 1984 roku umowę ws. zwrotu Hongkongu Chinom w 1997 roku.
- w 1997 roku Hongkong miał oficjalnie przejść w ręce Chin zachowując jednak znaczną autonomię (m.in. system kapitalistyczny i „niezmienione warunki funkcjonowania”) na 50 lat czyli do 2047 roku.
Na jakich zasadach oddano Hongkong? Jak to miało i ma wyglądać w teorii?
- wg porozumienia od 1997 roku Hong Kong stał się regionem autonomicznym Chińskiej Republiki Ludowej
- w dużym uproszczeniu i w teorii, Chiny miały być odpowiedzialne za obronność i politykę międzynarodową Hongkongu do 2047 roku, wszelkie pozostałe kwestie zostawiając władzom Hongkongu
- pomysł ten często funkcjonuje pod pojęciem „jeden kraj, dwa systemy” autorstwa Deng Xiaopinga (inicjatora otwarcia Chin na świat)
- przez 50 lat miały zostać zachowane w Hongkongu obowiązujące wolności i system prawny oparty o kartę praw podstawowych (Hong Kong Basic Law)
22 lata „jednego państwa, dwóch systemów”. Spojrzenie z dwóch stron i perspektywa na przyszłość
Perspektywa chińska:
- Chińczycy mają świadomość, że niemożliwe jest utrzymanie 50 lat jednego systemu i zniesienie go z dnia na dzień nagle w 2047 roku
- Dlatego w planach długoterminowych robią wszystko, żeby przygotować ten teren na pełną integrację z Chińską Republiką Ludową
- Chińczycy działają na różnych obszarach od infrastruktury przez przejmowanie części udziałów w hongkongijskich firmach (min linii Cathay Pacific) po próby próby ingerencji w wolność słowa zdecydowanie bardziej ograniczoną w Chinach
- Rząd centralny w Chinach i zwykli obywatele (po odpowiedniej propagandzie) nie wyobrażają sobie innego scenariusza niż powrót ziem Hongkongu do Chin
- Chinom zależy na powodzeniu integracji Hongkongu bez większych zgrzytów dlatego, że Hongkong ma być przykładem dla większego (terytorialnie) i bardziej niezależnego (politycznie) Tajwanu
Perspektywa hongkongijska:
- jest różna w zależności od statusu społecznego i wieku
- najstarszym Hongkongijczykom najbardziej zależy na spokoju więc relatywnie rzadziej widać ich wśród protestujących
- przedstawiciele wielkiego biznesu są bardziej zainteresowaniu robieniem interesów z Chińczykami niż udziałem w protestach politycznych
- młodzi ludzie mają najwięcej obaw i już dzisiaj są najbardziej sfrustrowani
- młodzi Hongkongijczycy urodzili się w kraju z relatywną wolnością słowa, wolnością poruszania się i robienia biznesu, co zaczyna być limitowane
- Hong Kong przeżywa kryzys mieszkaniowy i wiele osób nie stać na własny kąt. Jakby tego było mało w wypadku integracji z Chinami pod znakiem zapytania będą również ich prawa własności do mieszkań. W Chinach oficjalnie szary obywatel nie posiada mieszkań na własność.
2014 rok Rewolucja Parasolek – pierwsza fala masowych protestów
- Protesty trwały od września do grudnia 2014 roku
- ich podłożem była propozycja ograniczenia kandydatów na szefów administracji Hong Kongu tylko do osób zaakceptowanych przez Pekin
- kolejne wybory miały (i odbyły się) w 2017 roku
- w czasie protestów zablokowana była min dzielnica finansowa i główne ulice Kowloon
- protesty zakończyły się aresztowaniem prawie tysiąca demonstrantów oraz ich porażką
- propozycje ograniczenia wolności wyboru szefa administracji zostały wdrożone w życie
Aktualne protesty – przyczyny:
- od czasu objęcia urzędu w 2017 roku szefowa regionu Carrie Lam była traktowana nieufnie przez organizacje przeciwne ścisłej integracji z Pekinem
- w 2018 roku działalność proniepodległościowej Partii Nacjonalistycznej została zakazana a jeden z korespondentów Financial Times za wywiad z jej liderem dostał odmowę wizy pracowniczej w Hongkongu
- czarę goryczy przelała propozycja Carrie Lam, która zakładała możliwość ekstradycji do Chin obywateli Hongkongu, łamiących prawo wg prawa chińskiego
- w praktyce ustawa dawałaby możliwość np ekstradycji do Chin niewygodnych obywateli np mających inne niż rząd w Pekinie zdanie na różne tematy
- wielu komentatorów uważa tą propozycję za złamanie idei „jednego państwa, dwóch systemów” i ustaleń autonomii Hongkongu do 2047 roku
- jednym z głównych postulatów protestujących są wolne wybory i demokratyzacja Hongkongu
Hongkong a demokracja
Jednym z głownych postulatów protestujących jest demokratyzacja Hongkongu. Jest to dosyć specyficzne żadanie biorąc po uwagę okoliczności.
- Hong Kong nigdy nie był w pełni demokratyczny
- Wg porozumień w 2047 roku Hong Kong będzie w pełni zintegrowany z Chinami w których istnieje tylko jedna partia
- pierwsze poważniejsze postulaty demokratyzacji pojawiły się w pierwszej połowie lat 90 czyli pod koniec panowania brytyjskiego (przypadek? 😉 )
- na dzień dzisiejszy wybory samorządowe są względnie powszechne i demokratyczne, wybory do organów ustawodawczych są pół demokratyczne a szef administracji Hongkongu musi być osobą przyjazną Pekinowi i zwykli obywatele praktycznie nie mają wpływu na jego/jej wybór
- Z Chińskiej perspektywy za hasłami demokratyzacji stoi Zachód tj głownie USA, które stara się zdestabilizować region i doprowadzić do porażki idee „jednego kraju, dwóch systemów”
Q&A czyli pytania i odpowiedzi w ramach podsumowania
*Czy Hongkong to miasto czy państwo?
Hongkong nie jest ani państwem ani miastem. Jest regionem autonomicznym Chin. Ma inny system prawny, ma inny zakres wolności słowa i gospodarczej.
*Czy w Hongkongu była wcześniej demokracja?
Nie. W Hongkongu nigdy nie było systemu w pełni demokratycznego w rozumieniu zachodnim. Tym niemniej część aktualnie protestujących marzy właśnie o takim rozwiązaniu.
* Czy Hong-Kong był dotychczas wolnym i niezależnym państwem?
Nie. Hongkong od 1842 roku do 1997 roku był kolonią brytyjską. Wcześniej od zawsze był chiński.
*Czy Hongkong jest częścią Chińskiej Republiki Ludowej?
Tak. Na chwilę obecną, Hongkong jest oficjalnie pod kontrolą Chin. Loty z chińskich lotnisk do Hongkongu oznaczone są jako loty krajowe; Chiny odpowiadają za politykę zagraniczną i obronną Hongkongu. Tym niemniej wciąż posiada on znaczną autonomię oficjalnie zagwarantowaną do 2047 roku.
*Czy mieszkańcy Hongkongu mają inne prawa niż przeciętni Chińczycy? Czy Hongkong ma autonomię?
Tak. Na mocy porozumienia między Wielką Brytania a Chinami Hongkong został zwrócony Chinom w 1997 roku jednak zachowa autonomię do 2047 roku. Później wg porozumienia ma być integralną częścią Chin.
2047 rok Hongkong w pełni zintegrowany z Chinami. Pekin nie bierze pod uwagę innego scenariusza.
- już dzisiaj region Hongkongu jest bardzo mocno powiązany infrastrukturalnie
- aby dostać się do Chin z centrum Hongkongu wystarczy wsiąść do metra, dojechać na ostatnią stację jednej z linii i następnie przejść piechotą przez dwa punkty graniczne oraz most. Tak to wszystko. Boom! Jesteśmy w Shenzhen – 10 milionowym mieście które jeszcze 40 lat temu było małym miasteczkiem rybackim
- albo wsiąść w super szybki pociąg ze stacji West Kowloon do Shenzhen. Jedzie 15 minut. Shenzhen jest tylko stacją pośrednią. Końcową jest 15 milionowy Kanton (Guangzhou). Pociąg na trasie porusza się prędkością przeszło 300 km na godzinę.
- W ubiegły roku otworzono najdłuższy most morski świata Hongkong – Makau – Zhuhai. Ma 55 kilometrów i będzie służył głębszej integracji regionu. Czy ta misja się powiedzie? Przekonamy się chyba prędzej niż później.